معصومه علی محمدی در یادداشتی نوشت: این شب، بلندترین شب سال و نقطه آغاز چله بزرگ زمستان است؛ شبی که اگرچه از نظر زمانی طولانی‌تر از سایر شب‌هاست، اما در نگاه مردم ایلام، سرشار از نور، مهر، همدلی و امید به روشنایی روزهای آینده است.

شب چله در فرهنگ مردم ایلام
در استان ایلام، شب یلدا بیشتر با نام «شب چله» شناخته می‌شود، شبی که آغاز سرمای زمستان و ورود به چهل روز نخست آن را نوید می‌دهد. مردم ایلام از دیرباز بر این باور بوده‌اند که پس از گذر این شب بلند، تاریکی رو به کاهش می‌رود و روزها بلندتر می‌شوند، همین باور، شب چله را به نمادی از پیروزی روشنایی بر تاریکی تبدیل کرده است. به همین دلیل، این شب با شادی، گردهمایی و آیین‌های جمعی همراه است.
در شب چله، خانواده‌ها معمولاً در خانه بزرگ‌ترهای فامیل جمع می‌شوند. محیط گرم، چراغ‌های روشن و فضای صمیمی خانه‌ها، حال‌وهوایی خاص به این شب می‌بخشد. گفت‌وگو، خنده، نقل خاطرات و یادآوری سنت‌های قدیمی، بخش جدایی‌ناپذیر شب چله در ایلام است، شبی که در آن فاصله‌ها کم می‌شود و پیوندهای خانوادگی محکم‌تر از همیشه شکل می‌گیرد.

فال حافظ و قصه‌گویی
فال گرفتن از دیوان حافظ یکی از رسوم رایج شب یلدا در ایلام است. بزرگ‌ترها یا باسوادترهای جمع، اشعار حافظ را می‌خوانند و هر کس با نیتی در دل، فال خود را می‌شنود. در کنار فال حافظ، قصه‌گویی و نقل حکایت‌های قدیمی نیز جایگاه ویژه‌ای دارد. سالمندان خانواده داستان‌هایی از گذشته، زندگی عشایری، سختی‌ها و شیرینی‌های روزگار قدیم را روایت می‌کنند؛ روایت‌هایی که علاوه بر سرگرمی، حامل تجربه و هویت فرهنگی نسل‌هاست.

سفره شب چله، رنگ، نماد و معنا
سفره شب چله در ایلام، همچون دیگر نقاط ایران، رنگارنگ و نمادین است. هندوانه و انار از مهم‌ترین اجزای این سفره‌اند. مردم ایلام باور دارند خوردن هندوانه در شب چله، انسان را در برابر سرمای زمستان مقاوم می‌کند. انار نیز به‌عنوان نماد برکت، شادی و زایش، جایگاه خاصی در این شب دارد. آجیل، میوه‌های خشک و دانه‌های محلی نیز زینت‌بخش سفره‌های شب چله هستند.

شیرینی‌ها و خوراکی‌های سنتی ایلام در شب یلدا
یکی از جلوه‌های زیبا و کمتر گفته‌شده شب چله در ایلام، شیرینی‌ها و خوراکی‌های سنتی این استان است که با ذوق و سلیقه زنان ایلامی تهیه می‌شود. در کنار میوه‌ها، شیرینی‌هایی چون بژی برساق (نوعی شیرینی محلی سرخ‌شده)، کله کنجد، نان‌های محلی، حلواهای سنتی و گاهی شیرینی‌های تهیه‌شده با روغن حیوانی و آرد محلی، در شب چله جایگاه ویژه‌ای دارند.

برخی خانواده‌ها برای این شب، نان‌های سنتی تنوری یا ساجی تهیه می‌کنند و آن را با شیره انگور، عسل یا روغن حیوانی سرو می‌کنند. این خوراکی‌ها، علاوه بر ارزش غذایی، یادآور سبک زندگی ساده و سالم گذشتگان است. در مناطق روستایی و عشایری ایلام، استفاده از محصولات بومی همچون گردو، کنجد، شیره انگور و کشمش در تهیه خوراکی‌های شب چله بسیار رایج است.

موسیقی، پوشش و آیین‌های محلی
در برخی مناطق ایلام، شب چله با موسیقی محلی، خواندن اشعار بومی و حتی اجرای رقص‌های محلی همراه می‌شود. پوشیدن لباس‌های سنتی، به‌ویژه در میان عشایر، جلوه‌ای خاص به این شب می‌بخشد. این آیین‌ها نه‌تنها جنبه سرگرمی دارند، بلکه نمادی از هویت فرهنگی و تعلق خاطر مردم ایلام به ریشه‌های خود هستند.

جمع‌بندی
شب یلدا یا شب چله در ایلام، تنها یک مناسبت تقویمی نیست؛ بلکه آیینی زنده و پویاست که در آن فرهنگ، تاریخ، طبیعت و روابط انسانی به هم گره می‌خورند. از دورهمی‌های خانوادگی و فال حافظ گرفته تا سفره‌های رنگین و شیرینی‌های سنتی، همه نشان می‌دهد که مردم ایلام چگونه با حفظ سنت‌ها، گرمای انسانیت را در بلندترین شب سال زنده نگه می‌دارند. شب چله در ایلام، یادآور این حقیقت است که حتی در طولانی‌ترین شب‌ها نیز، امید به روشنایی هرگز خاموش نمی‌شود.

انتهای پیام/